โลหิตจาง คืออะไร
โลหิตจางหรือ ภาวะซีด หรือที่หลายๆ คนเรียก ว่า “เลือดน้อย” คือ การที่มีเม็ดเลือดแดงน้องกว่าปกติ ทางการแพทย์จะหมายถึง การที่ระดับค่าฮีโมโกลบินในเลือดต่ำกว่า 13 กรัมต่อเดซิลิตรในผู้ชายและ 12 กรัมต่อเดซิลิตรในผู้หญิง ถ้าคิดเป็นค่าฮีมาโตคริต คือ ความเข้มข้นของเม็ดเลือดแดง ต่ำกว่าร้อยละ 39 และ 36 ในผู้ชายและผู้หญิง ตามลำดับ
สาเหตุ
โลหิตจางเป็นเพียงผลที่เกิดขึ้น โดยในทุกรายจะต้องมีสาเหตุซึ่งอาจเป็นสาเหตุต่อไปนี้
การสูญเสียเลือด
- บางครั้งอาจมีเลือดออกจากทางเดินอาหาร ซึ่งจะเห็นได้ว่าถ่ายอุจจาระมีเลือดปนหรือถ่ายดำ แต่ถ้าถ่ายครั้งละน้อยๆ และถ่ายบ่อย อาจไม่เห็นว่าถ่ายอุจจาระมีเลือดปนหรือถ่ายดำ แต่จะเป็นโลหิตจางได้
- โรคที่ทำให้ถ่ายมีเลือดปนที่พบบ่อย เช่น โรคกระเพาะอาหาร โรคริดสีดวงทวาร โรคหลอดเลือดโป่งพอง โรคมะเร็งลำไส้ใหญ่
- สาเหตุที่พบบ่อยอีกอย่าง คือ การกินยาแก้ปวดแก้เมื่อยเป็นประจำแล้วยาระคายกระเพาะอาหารทำให้อักเสบ มีแผล และเลือดออกในกระเพาะ
- เสียเลือดจากการมีเลือดออกผิดปกติทางช่องคลอด ถ้าถึงวัยหมดประจำเดือนแล้วกลับมีเลือดออกทางช่องคลอด ต้องรีบไปตรวจทันที เพราะอาจเกิดจากโรคมะเร็งได้
การขาดสารอาหาร
- ผู้สูงอายุบางรายอาจกินอาหารไม่ครบ 5 หมู่ซึ่งอาจเกิดจากการเบื่ออาหาร มีโรคประจำตัวบางอย่าง เลือกกิน หรือรายได้ไม่เพียงพอ
เป็นโรคเรื้อรัง
- เช่น ไตวาย โรคตับ ข้ออักเสบ ทำให้ร่างกายสร้างเม็ดเลือดได้น้อยกว่าปกติ
โรคอื่นๆ
- เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาว มะเร็งต่อมน้ำเหลือง ไขกระดูกเสื่อม
อาการ
ผู้ที่เป็นโลหิตจางอาจถูกคนอื่นทักว่าตัวเหลืองหรือซีด มีอาการอ่อนเพลีย ไม่สดชื่น เบื่ออาหาร เหนื่องง่าย มึนงง หน้ามืด บางคนที่โลหิตจางมากอาจ เป็นลม หมดสติ หกล้ม หรือหัวใจทำงานหนักจนหัวใจวายได้
การป้องกันและรรักษา
- ไม่กิยาชุดแก้ปวดเมื่อย แก้อักเสบ ยาหม้อ หรือยาลูกกลอนเองเนื่องจากมักมีตัวยาที่ระคายกระเพาะอาหาร ทำให้มีอาการปวดเสียดท้อง ท้องอืด เลือดออกในกระเพาะ หรือกระเพาะทะลุ
- กินอาหารให้ครบทั้ง 5 หมู่ โดยเฉพาะอาหารประเภทโปรตีนและอาหารที่มีธาตุเหล็กสูงได้แก่ ไข่ ตับ ไต เนื้อสัตว์ เมล็ดธัญพืช เช่น ถั่ว งา ลูกเดือย เมล็ดฟักทอง
- หากมีอาการปวดเสียดแน่นท้อง ถ่ายอุจจาระผิดปกติไปจากเดิม คือมีสีดำหรือมีเลือดปน เลือดออกผิดปกติทางช่องคลอด เลือดออกตามไรฟัน เลือดกำเดาไหลเรื้อรัง มีจ้ำเลือดตามตัว ควรพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรักษา
- ถ้ามีอาการที่สงสัยว่าเป็นโลหิตจาง ควรไปตรวจยืนยันและแพทย์ต้องต้องตรวจหาสาเหตุเสมอว่าเกิดจากอะไร หลังจากนั้นจึงรักษาที่ต้นเหตุแพทย์อาจให้ยาบำรุงเลือดมากิน ซึ่งเมื่อกินแล้วอาจถ่ายอุจจาระเป็นสีดำจากสีของยา
